امام باقر علیه السلام فرمود: «خداوند به واسطه‌ى پیامبر و قرآن، زمین را اصلاح کرد و فرمود: بعد از اصلاح فساد نکنید». «۱» آرى، آمدن هریک از انبیا، یک اصلاح بزرگ اجتماعى را بدنبال دارد و انحراف از آیین و دستورات آنان، عامل فساد و تباهى در جامعه است.
بین دو فرمان «ادْعُوا» در آیه‌ى قبل و این آیه، جمله‌ى «لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ» آمده تا اشاره کند که دعاى زبانى باید همراه با تلاش اصلاح طلبانه‌ى اجتماعى باشد، نه با زبان دعا کردن و در عمل فساد نمودن.
این آیه و آیه‌ى قبل، شرایط کمال دعا و آداب آن و زمینه‌هاى استجابت را مطرح کرده است، که عبارتند از:
الف: دعا، همراه با تضرّع. «تَضَرُّعاً»
ب: دعا، پنهانى و دور از ریا. «تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً»
ج: دعا، بدون تجاوز از مرز حقّ. «إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»
د: دعا، همراه بیم و امید. «خَوْفاً وَ طَمَعاً»
ه: دعا، بدون تبهکارى. «لا تُفْسِدُوا»
و: دعا، همراه با نیکوکارى. «الْمُحْسِنِینَ»
لقمان حکیم به فرزندش فرمود: «فرزندم! اگر دل مؤمن را بشکافند در آن دو نور خواهند یافت؛ یکى نور ترس الهى و دیگرى نور امید و رحمت که هر دو با هم یکسانند». «۲»
پیام ها
۱- جامعه‌ى اصلاح شده نیز در معرض خطر است. وَ لا تُفْسِدُوا … بَعْدَ إِصْلاحِها
۲- انقلابیون اصلاحگر، بى‌نیاز از دعا و مناجات نیستند. وَ ادْعُوهُ خَوْفاً …
۳- آبادى‌هاى زمین را تخریب نکنید. «وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها»
«۱». کافى، ج ۸، ص ۵۸٫
«۲». تفسیر اثنى‌عشرى.
جلد ۳ – صفحه ۸۴
۴- انسان باید میان خوف و رجا باشد. این اعتدال را خداوند، «احسان» نامیده است. «قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ»
۵- سیره و روش نیکوکاران، دورى از فساد است. لا تُفْسِدُوا … قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ
۶- احسان، زمینه‌ساز دریافت رحمت الهى است و بدون آن، انتظار رحمت بى‌جاست. «قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ» آرى، دعاى مستجاب همراه بانیکوکارى است.
۷- دست نیاز به جانب حقّ دراز کردن و دورى از فساد، احسان است. وَ لا تُفْسِدُوا … وَ ادْعُوهُ … قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ