«مباهله» به عملی گفته می‌شود که دو یا چند نفر که در مسأله مهم دینی با یکدیگر اختلاف دارند، در یکجا جمع شوند و با تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را که بر باطل است، رسوا و مجازات کند. مباهله پیامبر اسلام با نماینده گان مسیحی ساکن نجران، یکی از وقایع مشهور تاریخ اسلام است که نشان دهنده حقانیت دعوت پیامبر و فضیلت همراهان ایشان یعنی علی، فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام است. جریان مباهله پیامبر با مسیحیان نجران که در آیه ۶۱ سوره آل عمران (آیه مباهله) ذکر شده و شرح آن در منابع متعدد شیعه و سنی آمده است، علاوه بر آنکه نشانه حقانیت و درستی دعوت پیامبر است، مشخص کننده مصادیق تعبیر اهل بیت در آیه تطهیر و همچنین جایگاه رفیع امام علی علیه السلام – به عنوان مصداق تعبیر انفسنا در این آیه – می باشد.
در قرآن کریم چنین آمده است ، پس هر کس با تو درباره عیسی در مقام مجادله برآید بعد از آنکه به احوال او آگاهی یافتی، بگو: بیایید ما و شما فرزندان و زنان و کسانی را که به منزله خودمان هستند بخوانیم، سپس به مباهله برخیزیم (در حق یکدیگر نفرین کنیم) تا دروغگویان (و کافران) را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.
در تفاسیر شیعه و سنى و برخى کتب حدیث و تاریخ مى‌خوانیم که در سال دهم هجرى، افرادى از سوى رسول خدا صلى الله علیه و آله مأمور تبلیغ اسلام در منطقه نجران شدند. مسیحیانِ نجران نیز نمایندگانى را براى گفتگو با پیامبراسلام صلى الله علیه و آله به مدینه گسیل داشتند. با وجود گفتگوهایى که میان آنان و پیامبر صلى الله علیه و آله ردّ وبدل شد، باز هم آنان بهانه‌جویى کرده و در حقّانیّت اسلام ابراز تردید مى‌کردند. این آیه نازل شد و خطاب به پیامبر فرمود: به آنها بگو:
بیایید با فراخواندن فرزندان و زنان و عزیزانمان، خدا را بخوانیم و با حالت تضرّع و ابتهال بر دروغگویان نفرین کنیم و هر نفرینى که دامن گروه مقابل را گرفت، معلوم مى‌شود که راه او باطل است و با این وسیله به این گفتگو و جدال پایان دهیم.
هنگامى که نمایندگان مسیحیان نجران، پیشنهاد مباهله را از رسول اکرم صلى الله علیه و آله شنیدند، به
«۱». التحقیق فى کلمات القرآن.
جلد ۱ – صفحه ۵۲۸
یکدیگر نگاه کرده و متحیّر ماندند. آنان مهلت خواستند تا در این باره فکر و اندیشه و مشورت کنند. بزرگِ نصارا به آنها گفت: شما پیشنهاد را بپذیرید و اگر دیدید که پیامبر با سر وصدا و جمعیّتى انبوه براى نفرین مى‌آید، نگران نباشید و بدانید که خبرى نیست، ولى اگر با افراد معدودى به میدان آمد، از انجام مباهله صرف‌نظر و با او مصالحه کنید.
روز مباهله، آنها دیدند که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله همراه با دو کودک و یک جوان و یک زن بیرون آمدند. آن دو کودک، حسن و حسین علیهما السلام و آن جوان، علىّ‌بن ابى‌طالب علیهما السلام و آن زن فاطمه‌ى زهرا علیها السلام- دختر پیامبر صلى الله علیه و آله- بودند.
اسقف مسیحیان گفت: من چهره‌هایى را مى‌بینم که اگر از خداوند بخواهند کوه از جا کنده شود، کنده مى‌شود. اگر این افراد نفرین کنند، یک نفر مسیحى روى زمین باقى نمى‌ماند. لذا از مباهله انصراف داده، حاضر به مصالحه شدند. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: سوگند به کسى که مرا پیامبر حقّ قرار داد، اگر مباهله انجام مى‌گرفت، آن وادى آتش را بر آنان فرو مى‌ریخت.
مباهله در دین‌های دیگر نیز وجود دارد. به عنوان مثال، در مذهب مسیحیت، مباهله به عنوان روشی برای ثابت کردن حقیقت مسیحیت وجود دارد. در کتاب مقدس، مباهله بین موسی و فرعون ذکر شده است. در این مباهله، موسی با پروردگار خود می‌گوید که اگر فرعون پیروز شد، او به دنبال او خواهد آمد و اگر خداوند پیروز شد، فرعون به دنبال آنها خواهد آمد. در پایان، خداوند پیروز شد و فرعون و ارتشش در دریا غرق شدند.
همچنین، در دین بودایی، مباهله به عنوان یک روش برای بررسی حقیقت و اعتماد به دستاوردهایی که توسط یک معلم بودایی ارائه می‌شود، وجود دارد. در این نوع مباهله، معلم بودایی با دانشجوی خود گفتگو می‌کند تا به او کمک کند تا به حقیقت دست پیدا کند.
بنابراین، مباهله در دین‌های دیگر نیز وجود دارد و به عنوان یک روش برای بررسی حقیقت و اعتماد به دستاوردهای دینی و فلسفی استفاده می‌شود